8 maja 1946 roku żołnierze Armii Krajowej pod dowództwem por. Romana Szczura ps. „Urszula” opanowali Zakład Karny w Zamościu, uwalniając ponad trzystu więźniów, w tym czterech podkomendnych „Urszuli”, skazanych na karę śmierci. Śmiałą akcję powojennego podziemia niepodległościowego uhonorowano w Zamościu uroczystością patriotyczną. Jej zwieńczeniem była rekonstrukcja wydarzeń przeprowadzona w miejscu brawurowego ataku.

Obchody 70. rocznicy odbicia więźniów z więzienia w Zamościu rozpoczęła w niedzielę 8 maja 2016 Msza św. odprawiona w kościele pw. Św Jana Bożego Parafii Wojskowej. Następnie wszyscy uczestnicy, poczty sztandarowe oraz kompania reprezentacyjna przemaszerowali do Klubu Garnizonowego 3. Batalionu Zmechanizowanego w Zamościu, gdzie odbyła się konferencja naukowa. 

Jej głównym punktem był wykład prof. dr hab. Krzysztofa Szwagrzyka (IPN) zatytułowany „Polska szuka bohaterów”. Zgromadzeni zapoznali się z pracami prowadzonymi nad rozwikłaniem wielu meandrów powojennej historii oraz wykorzystywaniem różnych technik w poszukiwaniu i rozpoznawaniu szczątków polskich bohaterów, które nigdy nie miały być odnalezione. Marcin Krzysztofik z lubelskiego Oddziału IPN przedstawił sylwetkę dowódcy brawurowej akcji - por. Romana Szczura ps. „Urszula”. Dr Daniel Piekaruś (IPN Lublin) omówił początki działań komunistycznego Urzędu Bezpieczeństwa w Zamościu. Referat dr. Ryszarda Maleszyka (IPN Lublin) prezentował akcje uwolnienia więźniów przeprowadzone przez podziemie antykomunistyczne na Lubelszczyźnie w latach 1944-1947. Por. Andrzej Jaroszyński opisał zaangażowanie Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość w upamiętnienie bohaterskiej walki por. "Urszuli i jego żołnierzy.
Po zakończeniu konferencji rozpoczęły się główne uroczystości przed tablicą pamiątkową umieszczoną na zamojskiej jednostce, w ramach których zebrani mogli obejrzeć ceremoniał wojskowy i wysłuchać wystąpienia Prezesa Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość posła Sławomira Zawiślaka oraz Wojewody Lubelskiego dr. hab. Przemysława Czarnka.
Kolejnym elementem obchodów była inscenizacja historyczna odbicia więźniów z zamojskiego więzienia, w wykonaniu Grupy Rekonstrukcji Historycznej „WIR”, Tomaszowskiego Swadronu KOP, Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej 9PP Legionów, Tomaszowskiego Klubu Miłośników Historii, Zamość 1920, których wsparła młodzież z zamojskich szkół.
Uroczystości zakończyło złożenie wieńców pod pamiątkową tablicą przez delegacje urzędów, instytucji, kombatantów oraz służb mundurowych.
Obchody zorganizowane zostały przez Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość, 3. Batalion Zmechanizowany w Zamościu oraz Zakład Karny w Zamościu, przy wsparciu UDSKiOR.
Honorowy Patronat nad 70. rocznicą odbicia więźniów objął Wojewoda Lubelski Przemysław Czarnek.

źródło: http://sw.gov.pl/pl/okregowy-inspektorat-sluzby-wieziennej-lublin/zaklad-karny-zamosc/news,39953,zolnierze-wykleci-opanowali.html

foto: Lucyna Omieczyńska