W dniach 10 – 11 kwietnia 2014 w Domu Kultury LSM odbyła się Retrospektywa V Festiwalu Filmów Dokumentalnych „Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci”, który odbył się we wrześniu 2013 w Gdyni. Tak jak w zeszłym roku zaprezentowane były wszystkie filmy nagrodzone i wyróżnione na Festiwalu. Retrospektywę otworzył wiceprezes Fundacji Niepodległości Przemysław Jaśkiewicz. Zebrani minutą ciszy uczcili ofiary Katastrofy pod Smoleńskiem .

Prezentację festiwalowych filmów rozpoczęliśmy od pokazania filmu, który otrzymał II nagrodę w Gdyni pod tytułem „Było sobie miasteczko”. Jest to historia zagłady jednego z kresowych miasteczek – Kisielina opowiedziana przez pryzmat rodziny znanego kompozytora Krzesimira Dębskiego. Po filmie licznie zebrana młodzież mogła porozmawiać z jednym z twórców filmu p. Maciejem Wojciechowskim. Kolejnym filmem był znany już czytelnikom „Kwarty” dokument „Wyrok śmierci” Ewy Szakalickiej opowiadający dramatyczne losy mjra Zenona Jachymka. Również po obejrzeniu tego filmu widzowie mieli możność spotkania reżyserki filmu.

Na koniec części przedpołudniowej odbył się bardzo interesujący panel „Jak prezentować historię?”. (zobacz wideo)Panel moderowany był przez Sergiusza Kieruzela z Fundacji Nowy Staw. Paneliści starali się pokazać na własnych doświadczeniach odpowiedź na panelowe pytanie. A panelistami byli: Barbara Konarska – producentka płyty „Panny Wyklęte”, Adam Kwapiński – twórca planszowych gier historycznych (między innymi „Bohaterów Wyklętych” i „Sigismundus Augustus”), Jacek Bury – członek zarządu Fundacji Niepodległości, organizator corocznych wyjazdów na Wołyń w celu porządkowania polskich cmentarzy, Grzegorz Sztal – edukator, członek Roztoczańskiej Straży Konnej i Stowarzyszenia Dawnej Barwy i Broni, Jakub Pączek – reżyser i scenarzysta. Uczestnicy mówili zarówno o różnorodnych sposobach atrakcyjnego przekazywania treści historycznych jak i o swoich kłopotach i trudnościach z tym związanych.

Bardzo ciekawa była część popołudniowa, która, ze względu na zbieżność z obchodami rocznicy Katastrofy Smoleńskiej odbyła się przy niskiej frekwencji. Rozpoczęła się ona od prezentacji filmu „Wygrane życie łączniczki”. Jest to przejmująca opowieść o doświadczeniach Teresy Sułowskiej-Bojarskiej,  wówczas młodej dziewczyny, w czasie Powstania Warszawskiego. Film na Festiwalu w Gdyni otrzymał dwa wyróżnienia: przy nagrodzie „Złoty Opornik” i Nagrodzie im. Janusza Krupskiego. Po filmie odbyło się, również bardzo ciekawe, spotkanie z twórcą Markiem Widarskim.

Ostatnim filmem prezentowanym pierwszego dnia był dokument przedstawiający działania podjęte w ramach Roku Żołnierzy Wyklętych pod tytułem „Z niepamięci” . Film ten był pokazywany na antenie TVP Lublin. Po projekcji Grażyna Czermińska, scenarzystka filmu, opowiadała o kulisach powstania filmu oraz o kolejnych planach filmowych.

Pierwszy dzień zakończył koncert debiutującej na profesjonalnej scenie Weroniki Szymańskiej, na co dzień współpracownicy Fundacji Niepodległości. Weronika zaśpiewała między innymi utwory Jacka Kaczmarskiego którego 10 – tą rocznicę śmierci obchodziliśmy tego dnia.

Drugi dzień Retrospektywy to pokaz filmów które zdobyły główne laury na Festiwalu w Gdyni. Na początek jednak był kolejny film wyróżniony pod tytułem „Wyrok” Rafała Mierzejewskiego opowiadający losy Ewy Kubasiewicz, która w 1982 otrzymała najwyższy wyrok w stanie wojennym za zorganizowanie strajku.

Następnym filmem pokazanym w ramach Retrospektywy był zdobywca głównej nagrody „Złotego opornika” „Bagaż strachu”. Film opowiada historię sprowadzenia do PRL pierwszego powielacza, od którego zaczęła się tzw „rewolucja powielaczowa". Dodatkowym walorem filmu są wypowiedzi nieżyjącego już Janusza Krupskiego, uczestnika akcji przerzutu powielacza. Po projekcji widzowie mogli porozmawiać zarówno z twórcę p. Jerzym Bojanowskim jak i z bohaterem filmu: Piotrem Jeglińskim jednym z twórców pisma, a potem wydawnictwa „Spotkania” i jednego z głównych inicjatorów i wykonawców akcji przewiezienia powielacza do Polski. Piotrowi Jeglińskiemu towarzyszył Wojciech Butkiewicz, który w latach 70 – tych współdziałał z nim w tworzeniu środowiska „Spotkań”. Ważne jest również to, że wydarzenia i ludzie pokazani w filmie działali w Lublinie, będąc studentami Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Następny film, po tej dawce wielkiej historii, nastąpiła zmiana nastroju. Film „Bronx w podboju Wołynia” otrzymał II nagrodę w konkursie „Młodzi dla historii”. Film przygotowany przez młodych twórców ze Środowiskowego Hufca Pracy w Lublinie opowiadał o ich wakacyjnej pracy przy renowacji i porządkowaniu cmentarzy polskich na Wołyniu. Jest to obok ciekawej formy spędzania wakacji także żywa lekcja historii. Po projekcji młodzi twórcy i uczestnicy opowiadali swoim rówieśnikom o wołyńskich wyjazdach.

Popołudniową część rozpoczął film, który otrzymał trzecią nagrodę na Festiwalu pod tytułem „Pani Weronika i jej chłopcy” opowiadający o losach polskich kombatantów mieszkających na Grodzieńszczyźnie i p. Weronice Sebastianowicz. Po projekcji autor filmu Artur Pilarczyk opowiadał o kulisach powstania filmu i pracy ekipy na Białorusi.

W kontekście tego filmu dotarła do nas smutna wiadomość o śmierci dobrego ducha wyjazdów wołyńskich, kustosza polskich nekropolii na Wołyniu Anatola Sulika. Tę wiadomość oznajmił zebranym Piotr Gawryszczak przed rozpoczęciem kolejnego panelu zatytułowanego „Film historyczny – trudna produkcja?” (zobacz wideo) Panel moderowany był przez Pawła Nowackiego dziennikarza i twórcę filmów dokumentalnych i programów telewizyjnych. W dyskusji udział wzięli: Arek Gołębiewski dokumentalista, twórca miedzy innymi filmów „Kwatera Ł” czy „Historia Kowalskich”, Stanisław Kuźnik reżyser, scenarzysta, dramaturg przygotowujący film fabularny pod roboczym tytułem „Ostatni” o Józefie Franczaku ostatnim partyzancie RP, Adam Sikorski dokumentalista, autor cyklicznych programów filmowych o charakterze popularyzatorskim Było, nie minęło, Ocalić od zapomnienia, Z archiwum IPN, wktórych porusza zapomniane tematy z XX-wiecznej historii Polski oraz Bogdan Czermiński sekretarz programowy TV Lublin. W ponad godzinnej dyskusji paneliści mówili o problemach z jakimi borykają się twórcy filmów o tematyce historycznej.

Na zakończenie dnia i całej Retrospektywy obejrzeliśmy koncert/spektakl muzyczny w wykonaniu Anny Przybysz, jednej z „Panien Wyklętych”, przedstawiający artystyczne dokonania i piosenki Hanki Ordonówny.

W ciągu dwóch dni udało się pokazać najważniejsze filmy V edycji Festiwalu „Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci”. Lubelska publiczność mogła również spotkać się z twórcami filmów, poznać kulisy powstawania filmów oraz dowiedzieć się o trudnościach przed jakimi stają oni przy opowiadaniu najnowszych dziejów naszej historii. Cieszy liczny udział młodzieży i zainteresowanie szkół. A we wrześniu kolejna edycja Festiwalu NNW, a potem… kolejna Retrospektywa w Lublinie. Zapraszamy