Trzy kobiety, w tle zasłonięta kurtyna, trzymając w ręku szmacianą lalkę, opowiadają swoje, straszne historie. Każde opowiadanie przedziela dobiegający z głośnika urzędniczy głos niedowierzania, powątpiewania. I głośny, wbijający się w głowę stukot maszyny do pisania. Tak zaczyna się spektakl „Ballada o Wołyniu" tarnowskiego Teatru Nie Teraz, który odbył się 12 lipca w Sali Domu Kultury LSM.

Tarnowski teatr podjął się karkołomnego zadania przekazania poprzez język współczesnego teatru tego co się stało na Wołyniu (i nie tylko) latem 1943. Reżyser Tomasz A. Żak spróbował to zrobić poprzez pokazanie tego z punktu widzenia kobiet, młodych kobiet. Początkowe opowieści to autentyczne wspomnienia, połączone jedynym rekwizytem, szmacianą lalką. Ta niewinna dziecięca zabawka w rękach aktorek staje się narzędziem do ilustrowania okropności, opowiadanych ze sceny. W toku spektaklu aktorki wcielają się na przemian w ofiary i sprawców, wykorzystując do tego między innymi popularną na Wołyniu dumkę, dopisując do niej współczesne słowa. Do przekazu wykorzystują bardzo skromną bazę rekwizytów. Nic więc nie odrywa uwagi widza od tragedii, o której opowiadają kobiety. Reżyser świadomie wybrał kobiety na bohaterki spektaklu. W europejskiej kulturze kobiety to strażniczki domowego ogniska, matki. I właśnie to jeszcze bardziej wzmacnia przekaz o okrucieństwie tego co wydarzyło się na Wołyniu i na innych ziemiach polskich Kresów. Na koniec, gdy na scenie zostaje tylko wbita w pień siekiera z głośnika płynie suchy tekst o umorzeniu postępowania w sprawie mordów z bardzo szerokim uzasadnieniem prawniczym. I tu życie dopisało komentarz: lubelski spektakl odbywał się wieczorem tego samego dnia kiedy Sejm RP nie odważył się przyjąć uchwały piętnującej zbrodnię jako ludobójstwo.

Jak trudnego zadania podjął się tarnowski teatr, niech świadczy gorąca dyskusja nad rekonstrukcją Rzezi Wołyńskiej w Radymnie w dniu 20 czerwca. Reakcje widzów po lubelskim spektaklu świadczą o tym, że z tego zadania cały zespół wywiązał się wzorowo.

Sztuka miała swoją premierą w Muzeum Niepodległości w maju 2011. Wykorzystano w niej wątki fabularne z książki Włodzimierza Odojewskiego „Zasypie wszystko, zawieje".

Teatr Nie Teraz reprezentuje „ruch polskiej alternatywy artystycznej. W latach 80-tych mocno związany z opozycyjną wobec państwa sceną teatru politycznego". Teatr współpracował między innymi z Instytutem Grotowskiego i Ośrodkiem Praktyk Teatralnych Gardzienice. „Dopracował się własnej metody warsztatowej". Ma na swoim koncie kilkanaście premier. Ma w swoim repertuarze też inne sztuki dotykające bolesnych problemów współczesnej polskiej historii. Być może już niedługo będziemy mogli zobaczyć w Lublinie kolejny spektakl pod tytułem „Wyklęci".

„Ballada o Wołyniu"

Reżyseria, scenariusz i scenografia: Tomasz A. Żak

Występują: Agne Muralyte, Ewa Tomasik, Magdalena Zbylut oraz głosy: Tomasz Lewandowski, Jerzy Pal

Spektakl w Lublinie odbył się 12 lipca 2013 w Domu Kultury LSM.

Lubelski spektakl odbył się dzięki finansowemu wsparciu Fundacji Niepodległości